Harlingen is, na Amsterdam, de gemeente in Nederland met de oudste zeevaartschooltraditie. Vanaf 1818 tot nu toe konden jongens – en sinds 1983 ook meisjes – zich er praktisch en theoretisch bekwamen in het varen.
Leren navigeren is de eerste grondige studie over deze speciale tak van onderwijs in de stad. Het scheepvaartonderwijs in Harlingen kwam op vanuit de gedachte dat iemand door goed onderwijs in staat wordt gesteld om een positieve bijdrage aan de maatschappij te leveren en in deze havenstad lag zeevaartonderwijs in 1818 voor de hand. Van veel afgestudeerde leerlingen zijn de namen, de prestaties en beoordelingen bekend, maar ook waar ze na hun schooltijd terechtkwamen. Sommigen kozen met hun stuurmansdiploma Grote Zeil- of Stoomvaart ervoor om voor een Harlingse reder te gaan varen, en dat betekende ’s zomers hout halen in Scandinavië. Wie van wat meer avontuur hield trok naar Amsterdam om van daaruit te gaan varen op Azië of Noord- en Zuid-Amerika. Aan de hand van een oud-leerling als hoofdpersoon wordt bij elk hoofdstuk aangegeven hoe het de oud-leerlingen daarbij verging. Zonder koelkast varen naar Nederlands-Indië, op walvis- of robbenvangst gaan rondom Spitsbergen, emigreren naar Amerika, overleven in de Eerste en Tweede Wereldoorlog of na 1945 het vervoersnetwerk van de autobusmaatschappij FRAM van de grond af opbouwen of stoppen met varen en kiezen voor lesgeven of werken met computers, het komt allemaal aan bod.
Wat de school betreft was het steeds weer zaak om goed onderwijs aan te bieden en goede huisvesting. Soms ging het jarenlang goed met de aantallen leerlingen en de subsidie van het Rijk, maar af en toe moest er stevig onderhandeld worden met de overheid, bijvoorbeeld over nieuwe regels in het onderwijs, was er concurrentie of juist samenwerking met andere scholen voor scheepvaartonderwijs. Een enkele keer moest de school de deuren sluiten, maar steeds ging het dan later weer door. Tweehonderd jaar scheepvaartonderwijs in Harlingen, een bijzondere prestatie! Maar ook de huidige tijd en de toekomst komen aan bod: “droog” leren varen met simulatoren of met een van de nieuwe schoolschepen, het leren omgaan met robottechnologie of het kiezen voor een opleiding scheeps- en jachtbouw.
